Spanje

Gemeten naar beplante oppervlakte is Spanje het grootste wijnland ter wereld. Dat het qua volume pas op de derde plaats staat, heeft te maken met de veelal lage opbrengsten. Die lage opbrengsten hebben alles te maken met de soms barre omstandigheden waaronder de druivenstokken zijn aangeplant. Grote delen van het land zijn immers warm en droog, op het woestijnachtige af. Aan de ligging van de wijnbouwgebieden is dat duidelijk af te lezen. De meeste wijngaarden liggen in het noorden en oosten. Een belangrijke uitzondering op deze regel is La Mancha, ten zuiden van Madrid. Dat is het grootste wijngebied ter wereld.

Geschiedenis

Spanje heeft een eeuwenoude wijnbouwtraditie, die teruggaat tot de tijd dat de Romeinen het voor het zeggen hadden. Internationale faam genoot het tot voor kort slechts in bescheiden mate, en dan alleen met versterkte of zoete wijnen, zoals Jerez (sherry) en, in de 19e eeuw, Malaga. Bij de productie van andere wijnen ontbrak het simpelweg aan de nodige kennis. Wit was oxidatief, rood alcoholisch.

De eerste tafelwijn waarmee het land opzien baarde, was rode Rioja. Dat gebeurde pas eind 19e eeuw, mede dankzij een forse inbreng uit Bordeaux. Rond 1900 kwam in Catalonië de productie van mousserende wijnen van de grond. Onder de naam Cava zouden die wereldwijd groot succes gaan oogsten.

De grote doorbraak van Spanje als leverancier van kwaliteitswijnen is eind jaren 80 begonnen. Na het herstel van de democratie en de toetreding tot de Europese Unie is een moderniseringsproces op gang gekomen dat zijn weerga niet kent. Spanje heeft zich sindsdien onderscheiden met zowel 'mondiale' wijnen, gemaakt van internationaal populaire druiven, anderzijds met heel typische, oer Spaanse wijnen, maar dan wel gemaakt volgens de modernste inzichten. Het land heeft zodoende voor elk wat wils.

Klimaat

Spanje kent een grote verscheidenheid aan klimatologische omstandigheden en landschappen. Het koele en natte Galicië in het noordwesten verschilt in zo ongeveer alle opzichten van het warme zonnige Andalusië in het zuiden. En de mediterrane gebieden met hun milde klimaat voelen heel anders aan dan de hoogvlakten in het binnenland, waar het zowel verzengend warm als ijzig koud kan zijn.

Droogte is in Spanje een vrij algemeen probleem. Omdat irrigatie van de wijngaarden verboden is, is het aantal stokken per hectare laag. Ook de opbrengst ligt stukken lager dan in andere Europese wijnlanden. Zodoende heeft Spanje wel de grootste beplante oppervlakte ter wereld, maar is het slechts de derde producent in termen van volume.

Druiven

Spanje's bekendste druivenras is de tempranillo. Hij staat in zo veel gebieden aangeplant, dat het aantal synoniemen legio is. Je vindt hem o.a. in Rioja, Navarra, Ribera del Duero, La Mancha, Valdepeñas en langs de Middellandse Zee. Andere bekende blauwe druiven van Spaanse origine zijn de garnacha, internationaal beter bekend als grenache, en de murviedro, alias mourvèdre.

Bij de witte springen macabeo, albariño, verdejo en palomino eruit ls typisch Spaans De eerste levert het fruit voor een groot aantal wijnen in het noorden en noordoosten van Spanje, de tweede voor Rías Baixas, de derde voor Rueda en de vierde voor Jerez.

In gebieden die pas recentelijk ontwikkeld zijn, hebben internationale rassen een sterke positie. De Spaanse wetgeving is in deze heel tolerant geweest.

Spaanse wijngebieden

Noord-Spanje

Spanje's bekendste rode wijn is Rioja. Hij komt uit een gebied langs de rivier de Ebro met een voor Spanje unieke traditie. Belangrijkste druif is de tempranillo. Aanvulling komt van rassen als garnacha en mazuela en de witte viura.

Rode Rioja's kunnen uitstekend op hout rijpen. Decennia lang gebeurde dat in vaten van Amerikaans eikenhout, die de wijn een onmiskenbaar aroma meegaven. Sinds kort is echter het Franse hout in opmars en zijn er steeds meer producenten die voor een wat fruitiger stijl met minder hout kiezen.

Aan Rioja grenst Navarra. De nadruk ligt hier ook op rood, zij het ietsje minder. De streek had en heeft namelijk een reputatie voor rosado. Anders dan in Rioja zijn hier behalve Spaanse druivenrassen als garnacha en tempranillo ook buitenlandse toegestaan.

Ribera del Duero, letterlijk: oever van de Duero, is een van de sterkst rijzende sterren in Spanje. Vrijwel alle wijn hier vandaan is rood en gemaakt van tempranillo, ter plaatse beter bekend als tinta del pais. Ribera del Duero is overigens ook het gebied van Spanje's meest legendarische wijn, Vega Sicilia.

Somontano, aan de voet van de Pyreneeën, is een nieuwkomer. Je waant je hier bijna in de Nieuwe Wereld vanwege de hypermoderne manier waarop wijnbouw bedreven wordt. Hoewel het gebied vrij klein van omvang is en er maar een handvol producenten actief is, zijn de wijnen zeer de moeite waard. Ze zijn in er in wit en rood.

Op droog wit gebied heeft Noord Spanje sterke troeven in de vorm van twee gebieden met een duidelijke eigen stijl. Het ene is Rías Baixas in Galicië, het tweede Rueda in de nabijheid van Valladolid. De wijn uit het eerste gebied, gemaakt van de albariño, is zeer fraai maar door de hoge productiekosten ook vrij prijzig. De tweede daarentegen biedt een excellente verhouding tussen prijs en kwaliteit. Rueda wordt gemaakt van verdejo of van sauvignon blanc.

Centraal Spanje en de Middellandse Zee

Castilla-La Mancha

In het hart van Spanje ligt een reusachtig wijngebied. Het is La Mancha, de streek waar Don Quichotte vandaan kwam en waar hij met windmolens vocht. La Mancha produceerde tot voor kort vooral witte wijnen van airén, bestemd voor distillatie tot brandy. In toenemende mate komen daar normale tafelwijnen bij, wit zowel als rood. Druivenras voor die rode is de cencibel, alias tempranillo.

Het zuidelijke deel, Valdepeñas, heeft een eigen DO en is in hoge mate gespecialiseerd in rood.

Levant

Tussen La Mancha en de Middellandse Zee, in het achterland van steden als Valencia, Alicante en Murcia liggen diverse DO's die allen onder de noemer Levant vallen. Ze zijn in rap tempo bezig hun wijnen op basis van druiven als monastrell, bobal en temranillote verfijnen. Namen om op te letten zijn Yecla, Jumilla, Alicante en Utiel-Requena.

Catalonië

De streek rond Barcelona is al sinds de Romeinse tijd een belangrijke wijnproducent. Vandaag de dag produceert Catalonië een gevarieerd gamma wijnen. De bekendste daarvan is Cava, een mousserende wijn de gemaakt wordt op de wijze van champagne. Een verschil is wel te vinden in de aanplant. Die is zo goed als volledig wit en bestaat uit macabeo, parellada, xarel.lo en chardonnay.

Het leeuwendeel van de Cava komt uit de Penedès, even ten zuiden van Barcelona. Het plaatsje San Sadurni de Anoia is de onbetwiste Cavahoofdstad, een beetje zoals Epernay in de Champagne. De Penedès levert ook rode en witte stille wijnen, evenals het wat verder landinwaarts gelegen Costers del Segre. Priorato, of Priorat in het Catalaans, is Catalonië's grote naam van de afgelopen tijd. Dit kleine, ruige gebiedje heeft internationaal opzien gebaard met ongewoon krachtige wijnen van garnacha.

Jerez

Jerez, oftewel sherry, is een bijzondere wijn. Het oertype begint als een normale witte wijn van palominodruiven. Die profiteren ten volle van de witte, goed vocht vasthoudende kalkbodems (albarizas) in de driehoek tussen Jerez, El Puerto de Santa Maria en Sanlúcar de Barrameda. Wind van zee zorgt voor de nodige verkoeling.

De jonge wijn wordt versterkt tot een alcoholpercentage dat varieert tussen 15 en 18°. Hierdoor kan hij een lange, oxidatieve houtrijping ondergaan. Tijdens die rijping worden vaten met oude wijn bijgevuld met jongere wijnen. Sherry is zodoende assemblage van verschillende oogstjaren. De benaming voor dit procédé van aanvullen en assembleren is solera.

En dan nog iets heel essentieels. Op een deel van de wijn kan zich een witte deken van gistcellen vormen, de zogeheten flor (bloem) die voor de typische pittige sherrysmaak zorgt. Sherry met flor is een fino, sherry zonder een oloroso. Om de flor in leven te houden is 'voeding' met jonge wijn nodig. Gebeurt dat niet, dan zal de wijn van karakter gaan veranderen.

Echte sherry is per definitie droog; zoet is de uitzondering. Koop hem daarom altijd op het Spaanse type: fino, manzanilla (de fino uit Sanlúcar), amontillado (gerijpte fino) of oloroso. De eerste twee zijn vederlicht, de laatste twee wat voller van aroma en smaak.